Je partnerrelatie – verbinding en individualiteit

Dat het hard werken is om een prettige en duurzame relatie op te bouwen, blijkt wel uit de volgende cijfers: In 2016 waren er ongeveer 65.000 huwelijkssluitingen tegenover 33.000 echtscheidingen. Het percentage echtscheidingen was in dat jaar 39,1%. De gemiddelde huwelijksduur is 15 jaar en de gemiddelde leeftijd bij scheiding is bij mannen 47,3 jaar en 44 jaar bij vrouwen (Bron: CBS).

Nu het huwelijk niet alleen meer een economisch instituut is, zijn de verwachtingen van elkaar als partner enorm toegenomen. We moeten zorgzaam, betrouwbaar, voorspelbaar en betrokken zijn en tegelijkertijd moeten we ook verrassend, spannend, prikkelend en uniek zijn. Twee kanten in een mens die ogenschijnlijk moeilijk te verenigen zijn. Je voelt het al, dat geeft een continue zoektocht.

De uitdaging van relaties

De continue uitdaging in alle relaties die je hebt, en voor deze blog specifiek de romantische en seksuele relatie, gaan over een balans vinden tussen verbinding en individualiteit. Hoe kun je recht doen aan beiden? Hoe kun je de dingen doen zoals jij het wilt, zoals ze voor jou goed zijn en toch in verbinding blijven met je partner? Hoe doe je dat; je individualiteit  behouden zonder egoïstisch te zijn en in verbinding met iemand te geraken zonder eigen behoeftes teveel naar de achtergrond zetten?

De realiteit van de relatie met je partner

In de realiteit betekent dit hard werken en met een beetje geluk blijft er nog wat tijd voor je partner en je relatie over. Volgens “365 dagen succesvol” spenderen we gemiddeld 7 minuten per dag aan onze partner. Tijd om echt stil te staan bij wat voor jouw eigen leven en jouw positie in de relatie belangrijk is, neem je vaak al niet. Wanneer je als partners ook de transformatie naar het ouderschap moet maken, wordt de uitdaging om de verbondenheid en je individualiteit te behouden alleen maar groter. Op je werk ben je collega, thuis ben je vooral ouders, je vervult daarnaast nog allerlei rollen als vriend/vriendin, zoon/dochter, teamgenoot enz. Je etaleert jezelf in die rollen als je beste en leukste zelf. De leftovers zijn vaak voor je partner. Met als paradoxaal gevolg dat we continu gericht zijn op elkaar als partners. Er worden verwijten gemaakt over niet opgeruimde vaat, over rondslingerende sokken, over te weinig boodschappen, rommelige woonkamers, over te weinig seks, te laat thuis komen enz. En voordat je het weet zit je in een dynamiek waarin je alleen nog maar praktische zaken met elkaar bespreekt en continu op elkaar aan het letten en vitten bent. Na verloopt van tijd denk je: hoe heeft het zover kunnen komen? Waarschijnlijk is er een disbalans tussen je individualiteit en de onderlinge verbondenheid.

Zelfdifferentiatie; De balans tussen verbondenheid en individualiteit

David Schnarch noemt hierbij de term “zelfdifferentiatie”. Zelfdifferentiatie gaat over het vinden van een goede balans tussen verbondenheid en individualiteit binnen de relatie. Een optimale afstand/nabijheid tussen partners. In je individualiteit zit het volgen van je eigen koers, het van en op jezelf zijn, het ontwikkelt je eigen, unieke identiteit. In de verbinding volg je de koers van een ander en de relatie. En wanneer deze twee “krachten” in goede balans zijn met elkaar vind je gezondheid, emotionele veerkracht en is het een basis voor een betekenisvolle en prettige relatie. Wanneer twee personen volledig in elkaar op gaan is dat net zo destructief voor de relatie als wanneer er nauwelijks verbinding is tussen twee partners.

Binnen het seksuele gedeelte van de relatie gaat zelfdifferentiatie over zeggen en doen wat jij graag wilt in bed, ongeacht of je denkt dat je partner het vreemd zal vinden. Je valideert je eigen verlangens door ze uit te spreken en/of uit te dragen, en ondanks het ongemak durf je je verlangens ook te verwezenlijken. Wanneer je bang bent dat je partner je afwijst, stel je jezelf gerust en zet je door. David Schnarch gaat er vanuit dat elke seksuele uiting, hoe je zoent, knuffelt, vrijt, een raamwerk is voor je hele relatie. Dat de seksuele relatie een reflectie is van hoe jij en je partner je voelen over jezelf en over elkaar. Zowel binnen als buiten de slaapkamer.

Ook Esther Perel gaat uit van het belang van een goede balans tussen verbinding en individualiteit. In de volgende casus wordt dit duidelijk (Esther Perel, Erotische Intelligentie blz. 51):

Jimmy en Candace zijn jonge acteurs van begin dertig en ze zijn zeven jaar getrouwd. Zij is Afro Amerikaanse, hij is van Ierse oorsprong; zij straalt zelfvertrouwen uit in haar jongensspijkerbroek en met haar aquamarijnkleurige nagels, hij heeft die quicksilverstijl over zich. Ze zijn aantrekkelijk, opvliegend, altijd in de weer en wanhopig over wat er met hen aan de hand is. ‘We hebben geen seks en dat is nu al jaren zo’, geeft Candace aan. ‘We zijn doodsbang en verdrietig. En ik denk dat we allebei als de dood zijn dat het niet verholpen kan worden.’ Candace maakt een onontkoombaar verlies aan passie mee in elke relatie die ze heeft gehad en uit ons gesprek maak ik op dat ze het patroon begrijpt: ‘Mijn probleem heeft niet met Jimmy te maken’, legt ze uit. ‘Als ik intiem met iemand wordt, als ik van iemand hou en hij houdt ook van mij, heb ik opeens geen seksuele belangstelling meer. Ik voel dat er iets aan schort en het lukt me niet om op seksueel niveau intiem met mijn partner worden. Ik heb een aantal langdurige relaties gehad voordat ik Jimmy ontmoette, en elke keer gebeurde het weer’. Candace weet wat Jimmy voor haar betekent. Hij is betrouwbaar, attent en intelligent. Ze hebben een rijk huwelijk. En hoewel ze deze eigenschappen in een man graat ziet, hebben de bijkomende consequenties een anti-erotisch effect op haar. Door zijn vriendelijkheid kan ze haar eigen seksuele energie niet kwijt. (……) We willen dolgraag intimiteit binnen onze relaties scheppen, de ruimte tussen onze partner en onszelf overbruggen, maar merkwaardig genoeg is het juist de ruimte tussen het ik en de ander die de erotische synaps vormt. Om zinnelijke lust te verwezenlijken, moeten we de afstand die we met zoveel moeite hebben overbrugd, opnieuw scheppen. Erotische intelligentie gaat over het scheppen van afstand, om daarna die ruimte tot leven te brengen.

De aantrekkingskracht tussen partners zit hem in het mysterie, in het niet-weten. Wanneer is het verlangen naar onze partner het grootst? Met name als hij of zij even “onbereikbaar” is, als hij of zij even niet beschikbaar voor jou is. Terwijl tegelijkertijd is het niet-weten wat we soms zo slecht verdragen in de relatie. We zijn juist geneigd om alles te willen weten van de ander. We menen er soms zelfs recht op te hebben. En dit is de dooddoener voor de spanning en de aantrekkingskracht in de relatie en in de ander.

Hoe is de balans in jouw relatie?

Onderstaande is met name geschreven uit het oogpunt van de partners die te veel gefuseerd zijn met elkaar.

Merk je dat je vooral bezig bent met wat er van jou verwacht wordt? Hoe jouw partner jouw rol ziet? En probeer je daar zoveel mogelijk aan te voldoen? Dan zou je kunnen proberen om alle energie die je steekt in het wanhopig opnieuw in verbondenheid komen met je partner, gaan richten op jezelf door jezelf onderstaande vragen te stellen. Want vaak is het niet je partner die je ongelukkig maakt, maar de persoon die jij bent geworden waar je ontevreden over bent.

Vraag jezelf eens af:

• Wat deed ik als kind graag, wat ik nu niet meer doe?
• Welk talent van mezelf hou ik al jaren verborgen?
• Aan welke hobby heb ik al lang geen tijd meer besteed terwijl ik dat wel zou willen?
• Wat deed ik altijd graag voordat ik een relatie kreeg? Waar kreeg ik energie van?
• Welke tradities/rituelen op ik losgelaten omdat ze niet meer in mijn “nieuwe” leven leken te passen?
• Wat deed ik graag voordat ik een gezin had?
• Wat deden we graag samen voordat er kinderen waren?

En wat als je meer tijd zou besteden aan jezelf? Hoe zal je omgeving daarop reageren? Verdraag jij dat niet iedereen staat te juichen dat jij ineens meer ruimte voor je individualiteit opeist? Hoe regel je dat? Hoe vind je een balans tussen verlangen en realiteit. En hoe geniet je van je eigen ruimte als je weet dat je partner liever had gehad dat je thuis gebleven was. Kun je jezelf dusdanig geruststellen dat je bij jezelf blijft en heb je tekst voor je partner zodat je ook in verbinding kunt blijven?

Disbalans in de relatie

Door persoonlijke ontwikkeling, levensfaseovergangen of ingrijpende gebeurtenissen kan de disbalans (de beperkte “zelfdifferentiatie”) binnen een relatie zich openbaren. Soms lukt het om in contact met elkaar weer tot een nieuwe balans te komen. Maar soms lukt dit ook niet. Soms is er sprake van een affaire die de moeilijkheden in de zelfdifferentiatie binnen de relatie pijnlijk bloot legt. Het is voor partners vaak moeilijk om hier zelf weer samen uit te komen, omdat er veel heftige emoties bij komen kijken en er vanuit een directe betrokkenheid moeilijk van een afstand naar de ontrouw gekeken kan worden.

Daarbij komt dat een affaire vaak niet op zichzelf staat en het juist een verlengde is, of zelfs een onvermijdelijk gevolg van slechte zelfzorg. Vaak overkomt het mensen die het nooit van zichzelf hadden verwacht, die meest toegewijde partners of ouders komen terecht in een affaire. Dus laat staan dat de andere partner het had kunnen zien aankomen. Esther Perel schreef een boek en hield een TED talk over ontrouw binnen duurzame relaties. Esther schrijft hoe belangrijk het is om met elkaar in gesprek te gaan over de betekenis van de affaire. Vaak gaat de affaire niet om de seks, of om een gemis in zijn/haar partner. Veelal zijn we in het huwelijk, in het gezinsleven kwijtgeraakt wie en wat we in werkelijkheid zijn. Een affaire gaat dan over dat je weer even voelen zoals je je vroeger voelde. Dat je ver weg bent komen te staan van je eigen verlangens, van je eigen leven, van je eigen zijn. Tijdens de affaire ontdek je wellicht dat weer iets voelde van jezelf waarvan je niet eens wist dat je het was kwijtgeraakt. De betekenis van de affaire is vaak af te leiden uit hoe je bent geworden en welk deel van jezelf je daarin te weinig aandacht hebt gegeven. Esther Perel schrijft over dat we in de moderne maatschappij minstens twee of drie huwelijken zullen gaan hebben. En een aantal van ons zal dat huwelijk met dezelfde persoon hebben, anderen zullen het tweede of het derde huwelijk met iemand anders volbrengen.

Het in ogenschouw houden van je eigenheid, authenticiteit, je eigen verlangens en dromen, is naast het bouwen aan veiligheid en verbinding een benodigd ingrediënt om je relatie fris en gezond te houden.