Wat is een EMDR behandeling?

Michiel (19 jaar) werkt als beveiliger bij een groot evenement. Het is een onrustige avond en op een gegeven moment slaat de sfeer om. Het publiek keert zich tegen hem en zijn collega’s. Hij ziet hoe een collega fors mishandeld wordt, terwijl hij hier zelf maar net aan kan ontsnappen.

Na een lange nacht komt Michiel thuis, maar hij kan moeilijk in slaap komen. De volgende ochtend vertelt hij wat hem overkomen is, waarbij hij veel steun krijgt van zijn ouders en zijn zus en later ook van zijn vrienden. Ze zijn er allemaal flink van geschrokken. Na een week ziekte-verlof vindt Michiel dat hij maar weer eens naar zijn werk moet. Het gewone leven moet opgepakt worden, dan zal alles wel weer wat meer naar de achtergrond verdwijnen. Tijdens de eerste diensten wordt geïnformeerd hoe het met Michiel gaat, maar even later lijkt iedereen weer druk met zijn eigen dingen. Ook Michiel probeert er niet meer aan te denken.

Toch lukt dat niet goed. Een gevoel van alertheid blijft (maar dat zal wel normaal zijn denkt Michiel), hij voelt zich sneller overprikkeld en heeft minder zin om met anderen af te spreken. Dingen lijken ineens zijn betekenis verloren te hebben. Hoe kunnen mensen nou gewoon de kroeg in gaan? Michiel snapt niks meer van zichzelf en gaat zich steeds meer terugtrekken. Maar hij is er het type niet voor om te klagen en gaat maar gewoon door. Op den duur zal hij vanzelf wel weer beter slapen en minder last hebben van nachtmerries, is zijn overtuiging. Zijn moeder valt het wel op dat hij wat stiller is. Maar dat zal wel bij de leeftijd horen, denkt ze.

Merel (35 jaar) is nooit een held geweest in de auto op de snelweg. Maar ze reed zonder problemen naar haar werk en kon bekende stukken rijden naar familie en vrienden. Enkele weken geleden ontstond er plotseling een file vlak voor haar; alle auto’s remden voluit, auto’s reden de berm in om hun voorgangers te ontwijken en schuin achter zich zag Merel hoe 2 auto’s op elkaar reden, wat een flinke klap gaf. Sindsdien voelt Merel zich meer schrikachtig in de auto, vermijdt ze het liefst om te rijden als het niet perse hoeft, waardoor haar partner vaker het stuur van haar overneemt. Als het echt niet anders kan en ze auto moet rijden, ligt ze vaak de avond van tevoren al wakker. Ze voelt de spanning in haar rug en schouders en slaapt slecht.

Wanneer je jezelf hierin herkent en je aanmeldt voor behandeling bij een psycholoog, kunnen er verschillende behandelmogelijkheden overwogen worden. Bij Michiel is er sprake van een posttraumatisch stres-stoornis (PTSS); een aandoening die kan ontstaan na het meemaken van een traumatische ervaring, waarbij sprake is van herbelevingen, vermijding van prikkels die aan het trauma doen denken (zoals gesprekken erover en gedachten eraan, of het bezoeken van plaatsen die aan het trauma doen denken), verhoogde prikkelbaarheid en mogelijk slaapproblemen, of emotionele vervlakking (APA, 2000).

Er bestaan 2 bewezen effectieve behandelmethoden voor PTSS; Imaginaire exposure (een vorm van cognitieve gedragstherapie) en Eye Movement Desensitization and Reprocessing, kortweg EMDR. Beide behandelvormen zijn even effectief. Een EMDR behandeling werkt over het algemeen sneller (minder sessies). De keuze voor de behandeling is aan jou en de psycholoog samen.

Bij imaginaire exposure word je systematisch en onder veilige omstandigheden geconfronteerd met de herinnering en bijbehorende angst. Iedere sessie vertel je over de traumatische gebeurtenis. De gebeurtenis wordt als het ware herbeleefd. Op deze manier wordt geleerd met de angst om te gaan en “wen” je er aan. Gewenning is een proces waarbij angst vanzelf daalt als je maar lang genoeg in de angstige situatie blijft en het vaak genoeg herhaalt. Doordat je jezelf steeds opnieuw blootstelt aan de herinnering, wordt er uiteindelijk controle verkregen over de herinnering. Uiteindelijk zullen de flashbacks en nachtmerries minder vaak voorkomen. Ook merken mensen dat ze weer anders gaan denken over zichzelf en over de wereld om hen heen. Gedachten worden weer genuanceerder.

Bij EMDR wordt je gevraagd het beeld op te roepen wat in het hier en nu nog het meeste spanning geeft. Vervolgens worden afleidende stimuli aangeboden, meestal in de vorm van het met de ogen volgen van de vingers van de psycholoog. Wanneer het werkgeheugen door 2 taken belast wordt (het oproepen van de nare herinnering en het volgen van de vingers van de psycholoog), dan blijkt dat deze informatie niet tegelijkertijd kan worden verwerkt, waardoor de emotionele intensiteit van herinneringen langzamerhand verloren gaat. Er blijft een neutraal beeld over, wat je het gevoel geeft dat je de herinnering aan kan (Jongh & Broeke, 2016).

Zie ook onderstaand filmpje waarin de werking van EMDR helder wordt uitgelegd:

EMDR behandeling kan ook worden toegepast bij andere psychische stoornissen, zoals de bij de specifieke fobie van Merel. Wanneer er een duidelijke relatie is tussen het meegemaakt hebben van één of meer betekenisvolle ervaringen en het hebben van klachten, kan je kiezen voor een EMDR behandeling. In de behandeling gaat het erom dat de geheugenrepresentatie (“autorijden is gevaarlijk” of: “ik ben in gevaar” wanneer Merel in de auto zit), onschadelijk wordt gemaakt, zodat de angstklachten zullen afnemen.

Als je aanmeldt voor behandeling bij een psycholoog, zal tijdens een intake bekeken worden of EMDR passend is binnen de behandeling.

Bronnen

APA (American Psychiatric Association) (2000). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4th edition, Text Revision (DSM-IV-TR). Washington, DC: American Psychiatric Association.

Jongh, A. de, Broeke, E. ten. (2016). Handboek EMDR: Een geprotocolleerde behandelmethode voor de gevolgen van trauma (6de druk). Amsterdam: Pearson Assessment and Information B.V.